chawan, japanesetea, japanese chawan

( 26-12-2020 - 12:45 AM ) - Lượt xem: 5928

Giới thiệu

Chawan: Chén trà Nhật Bản đơn giản mà duyên dáng

Trong số 14 đồ vật bằng gốm được chỉ định là bảo vật quốc gia ở Nhật Bản, việc 8 chiếc là bát trà (chawan) là một dấu hiệu rõ ràng về tầm quan trọng của chúng trong văn hóa.

Có thể nói Chawan là thứ đặc trưng và giành được sự yêu quý vào hàng quan trọng nhất của Trà đạo. Có rất nhiều loại chawan khác nhau, nhưng với những “trà nhân” Nhật Bản xưa kia cũng như ngày nay, chawan gắn liền với tên tuổi của họ, bên cạnh sự yêu thích về nghệ thuật còn là sự ngưỡng mộ về lịch sử và văn hoá. Chawan được các trà nhân yêu quý như chính bản thân họ vậy. Bởi vậy việc một chawan có giá trị bằng một căn nhà đối với người hiểu về chawan, cũng không có gì là lạ.

Uống trà trực tiếp từ ấm trà thường không được coi là một việc trang nghiêm. Thay vào đó, hầu hết sử dụng chén và chawan, và nghi lễ trà đạo rất trang trọng của Nhật Bản, hoặc cha no yu cũng không ngoại lệ. Các bát trà được sử dụng được gọi là chawan và được cho là trung tâm của buổi trà đạo. Từ đây, các vị khách uống một ngụm trà đầu tiên, rất nghi thức, trước khi chiêm ngưỡng nó và sau đó truyền nó cho người tiếp theo. Kết quả của điều này, chawan có thể là một trong những dụng cụ trà đạo đắt tiền nhất, cũng là một món đồ có thiết kế chu đáo và được ngưỡng mộ nhất.

Trong thế giới gốm sứ truyền thống của Nhật Bản, không có một hình thức nào được coi trọng hơn một chiếc chawan, một chiếc chawan không chỉ đơn giản được sử dụng để phục vụ trà xanh.

Trong hơn 400 năm, tạo hình sản phẩm nổi tiếng này đã thách thức những người thợ gốm tạo ra một món đồ hoàn hảo của sự phân chia hài hòa để chỉ đơn giản là dùng để thưởng thức một ngụm trà. Tuy nhiên, có nhiều thứ hơn là sự bắt mắt khi chúng ta bắt đầu nhìn vào chawan và những sắc thái tinh tế mà chúng thể hiện, tinh thần mà chúng bộc lộ, và cái gọi là “vũ trụ trong bàn tay” khi chúng được nhắc đến.

Chawan khác biệt hơn so với yunomi, tách trà để sử dụng hàng ngày. Trong khi cái sau có xu hướng cao với đế nhỏ thì chawan thường thấp và rộng, với tất cả các kiểu dáng và kích cỡ.

Điều đó nói rằng, đối với nhiều chiếc chawan có thể trông đơn giản hoặc thậm chí là hơi khó nhìn - sự không hoàn hảo của men, dấu ngón tay, thay đổi về kết cấu hoặc chỉ là một thiết kế rất đơn giản mang lại ấn tượng, nhưng thực tế những điều trên lại được coi là dấu hiệu của chất lượng và giá trị. Để hiểu tại sao, chúng ta cần nhìn một chút vào lịch sử thiết kế của chúng.

Lịch sử

Lịch sử này phải bắt đầu bằng lịch sử trà - lần đầu tiên được mang đến Nhật Bản từ Trung Quốc vào khoảng thế kỷ thứ 9. Điều này có thể xảy ra khi hai nhà sư, Kūkai và Saichou đến Trung Quốc để nghiên cứu tôn giáo và trở về Nhật Bản mang theo hạt trà. Cũng là những người đầu tiên sử dụng thuật ngữ cha no yu.

Tuy nhiên, phải đến thế kỷ thứ 12, trà mới trở nên thực sự phổ biến ở Nhật Bản, với sự trở lại từ Trung Quốc của một nhà sư Nhật Bản khác: Eisai. Bây giờ, việc trồng trà quy mô lớn đã bắt đầu ở Nhật Bản và trà bắt đầu được giới thiệu với tầng lớp samurai, cùng với Thiền tông.

Cùng với việc trà được du nhập từ Trung Quốc là việc bắt chước và nhận thức về phong cách và tập quán của Trung Quốc liên tục trong nhiều thế kỷ qua hai thời kỳ. Điều này ảnh hưởng không chỉ đến những nghi lễ văn hóa mà còn cả cách chúng được thực hiện. Đặc biệt là vào thời Muromachi (1336-1573), phong cách nghệ thuật của Nhật Bản liên quan đến màu sắc tươi sáng, lá vàng và sự xa hoa nói chung, so với phong cách hội họa Trung Hoa bị gò bó và đơn sắc.

Thứ hai là việc truyền đạo trà. Cả hai lần, hạt trà được đưa trở lại bởi các nhà sư đi tìm các giáo phái Phật giáo, mà sau đó được nâng cao bởi các tầng lớp quý tộc. Trà đạo khởi nguồn từ nơi các nhà sư lan đến các tầng lớp samurai và các lãnh chúa cũng như các nhà cai trị khác, những người đã biến nó thành một phần của nền văn hóa cũng như một nghi thức thực hành tôn giáo

Kết hợp của hai thứ này, chúng ta đến với sự khởi đầu của trà đạo. Các cuộc thi nếm trà đã trở nên phổ biến vào đầu thời Muromachi và thường là những sự kiện long trọng với đầy đủ đồ uống, thức ăn, khiêu vũ và đồ dùng mạ vàng. Từ đó Chawan được nhập khẩu từ Trung Quốc và các mặt hàng khác đặc biệt phổ biến để phục vụ các tiệc trà “đúng cách” cũng như thể hiện sự giàu có và đẳng cấp của chủ sở hữu. Đặc biệt, ly kiểu Tenmoku, được nhập khẩu từ Trung Quốc hoặc được sản xuất tại Nhật Bản rất được ưa thích. Đây thường là những màu tối với hình dạng cân đối, mịn màng và một lớp men sáng bóng.

Với những năm cuối của thời Muromachi, sự thay đổi thị hiếu theo hướng thô hơn, đơn giản mộc mạc hơn được sản xuất tại Nhật Bản bởi những người nhập cư Hàn Quốc, trái ngược với tiêu chuẩn Trung Quốc cân bằng và bóng bẩy. Sự kế thừa của các bậc thầy về trà, bắt đầu từ Murata Shukou (1423-1502) và đỉnh cao là Sen no Rikyū (1522-1591), đã chuyển đổi phong cách sang wabi-sabi, một phong cách thẩm mỹ Nhật Bản nhấn mạnh các đồ dùng có họa tiết mộc mạc đơn giản. Điều này được gọi là wabicha.

Và vì vậy, chúng ta đến với phong cách ngày nay, vẫn bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi truyền thống wabicha. Trong thời kỳ Edo (1603-1868), chawan tốt nhất được sản xuất tại Nhật Bản - đây là sự ra đời của đồ gốm Raku, Hagi và Karatsu, được coi là một trong những dòng gốm tốt nhất cho trà đạo. Một số từ thời kỳ này vẫn còn được sử dụng đến ngày hôm nay cho những dịp đặc biệt.

Thiết kế

Một phần của thứ tự của trà đạo đòi hỏi khách phải kiểm tra và đôi khi thảo luận về chawan sau khi uống từ nó. Chawan luôn là đối tượng có ý nghĩa đặc biệt, vì sự phong phú và hương vị (cả thông qua sự tác động của chúng với trà và bản thân chúng) trong những năm đầu. Như vậy cũng đủ để nói rằng chawan được làm ra với mục đích không chỉ để dùng cho các buổi trà đạo.

Nhưng trước khi đề cập đến tên, các yếu tố xác định một chawan xứng đáng là gì? Đây chắc chắn là một câu hỏi mở để tranh luận, nhưng hầu hết sẽ đồng ý với điều này: Chawan cần có một hình thức cân đối, trọng lượng dễ chịu, tập hợp tất cả các khía cạnh của bố cục từ cách miệng cong, đến các đường cong của thân và ảnh hưởng đến trong lòng chawan như thế nào, nơi mà đế kodai được chạm khắc.

Bây giờ điều này nghe có vẻ rất dễ dàng, nhưng nhiều thợ gốm đã nói rằng làm một chiếc chawan tốt là điều khó nhất trên thế giới đối với họ. Tại sao? Nó đã sinh ra với bản chất là sự kết hợp của vật liệu và hy vọng khi kỹ thuật chế tác bị lãng quên, để việc hình thành trở nên giống như hơi thở, trong khi tinh thần của người nghệ nhân tỏa sáng; chỉ sau đó một chawan sẽ được sinh ra.

Chawan có thể được phân loại do nguồn gốc, màu sắc sản xuất, hình dạng, vật liệu và các tính năng khác. Một chawan có thể được chia thành nhiều loại. Mỗi loại có hình dạng và tên riêng của nó. Phổ biến là hình trụ, phẳng và tròn. Cốc hình trụ được coi là "Tsutsu-chawan" trong khi chawan cạn được gọi là "Hira-chawan".

Hơn nữa chawan được phân loại theo loại trà được phục vụ. Giống như Koichawan cho trà dày (Koicha) và Usuchawan "cho trà mỏng (Usucha).

Ở Nhật Bản, chawan cũng là một thuật ngữ chung cho bát cơm. Chúng được gọi là "Gohanchawan" để phân biệt chúng là những bát cơm thông thường. Chén trà cho trà tiêu chuẩn thường được gọi là "Yunomi" (nghĩa đen là chawan nước nóng). Cốc cho trà chất lượng cao được gọi là "Senchawan".

Thiết kế Wabi-sabi thường giữ kết cấu và vật liệu của một chawan trong sự tôn trọng cao. Đối với gốm sứ, điều này có nghĩa là không chỉ đất sét mà cả men và hoa văn. Ví dụ, Raku chawan thường được tạo hình bằng tay, có thể để lại dấu ngón tay và các đường không đều trên thân. Nhiều chawan sẽ có các vệt không đồng đều hoặc “triện” của nghệ nhân tại các vị trí nổi bật, để thu hút sự chú ý để người mua suy nghĩ và nhận xét. Karatsu chawan có thể kết hợp nhiều loại men, cho phép một cái lộ ra hoặc làm nổi bật cái kia, hoặc đơn giản là có thể không được trang trí để cho phép các xương đất sét tỏa sáng sự tự nhiên của chúng.

Đế kodai, như đã đề cập, là một phần quan trọng nhất của chawan - thật tuyệt khi thấy những bức ảnh của kodai bên cạnh mỗi chawan trong các triển lãm - vì nó cho thấy kỹ năng cũng như tinh thần của nghệ nhân làm gốm bên cạnh các loại hình “triện”. Trên một Chanwan mà toàn thân được tráng men hoàn toàn, đế kodai cũng là nơi duy nhất để “thưởng thức” “hương vị” đất sét nguyên bản của vùng đất nơi sản sinh ra chúng

Màu sắc là một xem xét vẫn còn mang tính lịch sử. Chawan nhập khẩu từ Trung Quốc ban đầu rất phổ biến màu đen. Đây được coi là màu lý tưởng cho trà nhẹ, nhưng với việc chuyển sang wabicha đã tạo ra một sự tôn trọng mới cho màu sắc tự nhiên, màu đất. Trong khi nhiều dụng cụ bằng gốm Raku thực sự vẫn còn màu đen, đồ gốm Hagi và Karatsu thường có màu sắc dịu. Hagi nói riêng được biết đến với tông màu đất nhẹ nhàng, tương phản ngoạn mục với matcha màu xanh lá cây tươi sáng. Tuy nhiên, ngày nay, gần như bất kỳ màu nào cũng đều có thể được sử dụng, tùy thuộc vào mùa và chủ đề của bữa tiệc được tổ chức.

Chawan được làm bằng gốm. Chất liệu được ưa thích không phải là những chiếc chawan tròn vẹn bóng bẩy kiểu Trung quốc, mà là những chiếc chawan thô sơ giản di, và hơn nữa, là được làm bằng tay. Chiếc chawan thậm chí lại không tròn, phù hợp với lý tưởng của trà đạo là “ tìm kiếm sự toàn vẹn trong cái bất toàn”.

Ở Nhật bản có rất nhiều dòng gốm nổi tiếng theo từng vùng, nhưng với các trà nhân Nhật Bản thì : “nhất Raku, nhì Hazi, ba Karatsu”.

Hagiyaki:

lò gốm tại huyện Yamaguchi của Nhật. Chawan của Hazi có đặc trưng là màu hồng nhạt, đế đế thường được cắt hình tam giác.

Karu:

do dòng họ Karu tại Kyoto sản xuất, bằng tay và không dùng bàn xoay. Đặc trưng là được phủ men đậm hoặc nâu đỏ, xương gốm mềm và thô.

Karatsu:

sản xuất tại saga và nagasaki trong đảo Kyashu. đặc trưng là xương gốm phủ áo trắng, trang trí hoa văn đơn giản bằng sắc màu nâu.

Ngoài ra có rất nhiều loại chawan khác nhau, mang những đặc trưng riêng đã được đặt tên như: Mishima, Kohiki, Hakeme, Tenmokuyu… Gốm sứ Việt nam rất được các trà nhân ưa chuộng ngay từ thế kỉ 15, là thế kỉ phát triển rực rỡ của trà đạo.